Fabryka Maszyn Górniczych „Niwka” to jedna z najstarszych fabryk w Sosnowcu, zajmująca się produkcją maszyn górniczych. Jaka jest jej historia?
Początki sosnowieckiej fabryki sięgają lat 30. XIX wieku, kiedy to w Niwce uruchomiono kombinat hutniczy (tzw. zakłady henrykowskie). Było to ogromna i kosztowna inwestycja, ale jak się później okazało nieudana. Już w latach 40. huta została zamknięta, a w 1860 roku rozebrana. Pozostały po niej jedynie odlewnia i dwie hale. Stały się one zalążkiem warsztatów mechanicznych przyszłej fabryki maszyn górniczych.
W 1861 roku pozostałości po hucie przeszły w ręce Jacka Siemieńskiego, który w 1864 roku odsprzedał zakład górnośląskiemu przemysłowcowi Gustawowi von Kramście. Nowy właściciel wziął się za odbudowę przedsiębiorstwa i rozwinął warsztaty mechaniczne, które potrzebne mu były do obsługi swoich kopalń.
Po śmierci przemysłowca obiekt przejęli jego spadkobiercy, a następnie utworzone w 1883 roku Gwarectwo von Kramsta. Zakłady te funkcjonowały pod nazwą – Odlewnia Żelaza i Warsztaty Mechaniczne „Niwka”. W tym samym okresie, czyli w drugiej połowie XIX wieku wyprodukowano tu pierwsze maszyny górnicze.
W 1891 roku zakład wraz z całym majątkiem kupiło Towarzystwo Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich SA. Dzięki licznie podjętym inwestycjom wybudowano m.in. nowocześnie wyposażone hale produkcyjne. Spółka dysponowała dużym kapitałem i nie bała się odważnych kroków w rozbudowie zakładu. Nowe hale produkcyjne wyposażono w nowoczesne, jak na tamte lata, urządzenia, takie jak tokarki, strugarki i frezarki.
Nowi właściciele uruchomili działalność kilku wydziałów – obróbki mechanicznej, konstrukcji stalowych, ślusarnię, odlewnię, stolarnię, modelarnię i kuźnię. Produkowano tu podnośniki, pompy i maszyny do obróbki metalu, przesuwalnie wagonów i inne urządzenia metalurgiczne. Zakład zatrudniał w tym czasie blisko 200 osób, a firmą kierowali doświadczenie inżynierowie pod kierunkiem N. Kraisela, a także technicy Zarn Mikalec, Jantsch, Rolz, Schwedler, Bartowniczek i Hranitzky.
W czasie I wojny światowej zakład znalazł się pod zarządem władz okupacyjnym, a wkrótce potem został całkowicie unieruchomiony.
Po odzyskaniu niepodległości fabryka wróciła do przedwojennego właściciela i od roku 1921 występowała pod zmienioną nazwą jako Centralne Zakłady Mechaniczne. W okresie międzywojennym zakład szybko się rozwinął. Zmodernizowano hale produkcyjne, zamontowano nowoczesne obrabiarki i inne maszyny. Przedsiębiorstwo na dużą skalę wytwarzało tutaj m.in. pompy, przenośniki kopalniane i klatki wydobywcze.
W 1938 roku wartość produkcji wynosiła ok. 2 mln złotych. W okresie tym fabryka zatrudniała niemal 370 robotników.
Podczas okupacji hitlerowskiej zakład przejął Główny Urząd Powierniczy Wschód, a w 1942 roku pruski koncern Prussische Bergwerks und Hutten – A G. Preussag. Całą produkcję, podobnie jak w przypadku innych zakładów, dostosowano do potrzeb III Rzeszy.
Po wojnie zakład uległ nacjonalizacji i został włączony do Zjednoczenia Fabryk Maszyn i Sprzętu Górniczego. Firma stopniowo przechodziła modernizację. Po raz kolejny rozpoczęto produkcję maszyn dla górnictwa, a od 1947 roku produkowano tu popycharki, kołowroty, ładowarki i przenośniki zgrzebłowe.
W 1951 roku zakład został przemianowany na Wytwórnię Maszyn Górniczych „Niwka”, a do połowy lat 70. dwukrotnie zwiększył swoją powierzchnię produkcyjną.
W latach 80-tych postawiono na nowe technologie. Przebudowano m.in. halę montażową, wybudowano magazyny i wprowadzono wysokiej klasy sprzęt produkcyjny, co zaowocowało zwiększeniem zamówień oraz podnoszeniem jakości wyrobów. W 1980 roku zmieniono również po raz kolejny nazwę – firma od tamtej pory funkcjonuje jako Fabryka Maszyn Górniczych „Niwka” w Sosnowcu.
Na początku lat 90. fabryka przeszła restrukturyzację. 1 kwietnia 1994 roku została przekształcona w spółkę akcyjną. Wysokiej jakości i trwałości wyroby zyskały uznanie nie tylko w kraju, ale także na całym świecie. Część wyrobów eksportowano bowiem m.in. do Afryki, Ameryki Południowej, Chin i wielu krajów w europejskich – Hiszpanii, Węgier i Francji.
W latach dziewięćdziesiątych firma przeszła proces restrukturyzacji, a 1 kwietnia 1994 roku została przekształcona w spółkę akcyjną. Wysokiej jakości i trwałości wyroby Fabryki Maszyn Górniczych „Niwka” S.A. są eksportowane do kopalń w różnych częściach świata.
W 2013 roku rozebrano halę Fabryki Maszyn Górniczych „Niwka”, a w jej miejscu wybudowano dyskont i trzy inne punkty usługowe.
Bibliografia: WikiZagłębie, M. Śmiałek, Z. Studencki – Sosnowieckie ABC (tom VII), materiały historyczne Fabryki Maszyn Górniczych „Niwka” w Sosnowcu.
