Przez jednych uwielbiany, a przez drugich znienawidzony. Kim był i co zrobił dla naszego regionu Edward Gierek? W tym tygodniu pokusiliśmy się o krótką syntezę życia urodzonego w Zagłębiu I sekretarza PZPR.

Edward Gierek urodził się 6 stycznia 1913 roku w Porąbce, dzisiejszej dzielnicy Sosnowca, w rodzinie górniczej. W dzieciństwie stracił ojca, który zginął w wypadku w kopalni. – Miałem cztery lata, gdy zostałem półsierotą. Ojciec zginął w kopalni Kazimierz-Juliusz. Z naszych okien widać było szyby tej kopalni – wspominał Edward Gierek w rozmowie z Januszem Rolickim.

Edward Gierek - fot. Wikipedia
Edward Gierek – fot. Wikipedia

W 1923 roku wyemigrował z matką i ojczymem do Francji, gdzie od 13. roku życia pracował jako górnik. – Wkrótce po trzecim powstaniu śląskim matka wyszła za mąż za górnika Antoniego Jarosa i ojczym – nie pamiętam, czy w 22, czy też 23 roku wyjechał do Francji w poszukiwaniu pracy. Znalazł ją w Masywie Centralnym, dokąd nas wkrótce ściągnął – opowiadał po latach.

Od 1931 roku Edward Gierek działał we Francuskiej Partii Komunistycznej. W 1934 roku za udział w strajku został wydalony przez władze francuskie do Polski. W 1937 roku, po odbyciu służby wojskowej, wyjechał do Belgii. Przez następne lata pracował w górnictwie i działał w partii komunistycznej oraz w organizacjach polonijnych.

Do ojczyzny wrócił w 1948 roku. W latach 1949-1954 i 1956-1970 był I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach.

Od 1954 roku był również członkiem KC PZPR i pełnił wiele partyjnych funkcji. W latach sześćdziesiątych był postrzegany jako jeden z potencjalnych następców Władysława Gomułki.

To nastąpiło w grudniu 1970 roku, kiedy to w trakcie masakry robotników na Wybrzeżu, Edward Gierek odegrał kluczową rolą w tzw. „pałacowym przewrocie”. Został I sekretarzem KC PZPR.

Edward Gierek - fot. Wikipedia
Edward Gierek – fot. Wikipedia

W styczniu 1971 roku spotkał się z robotnikami w Stoczni Gdańskiej. To wtedy padło legendarne już słowo „Pomożecie?”. W odpowiedzi usłyszał oklaski i krótką odpowiedź „Pomożemy!”.

W okresie rządów Edwarda Gierka Polska zaciągnęła wielomilionowe pożyczki na realizację wielu potężnych inwestycji. Zakupiono również licencje produkcyjne dla przemysłu. Wybudowano m.in. Hutę Katowice, Rafinerię Nafty Gdańsk, Port Północny w Gdańsku, Fabrykę Samochodów Małolitrażowych z oddziałem w Sosnowcu, a także Elektrownię Bełchatów i kopalnię Bogdanka. Zaczęto też produkować na licencji papierosy Marlboro oraz Coca-Colę i Pepsi-Colę. Otwarto też częściowo granicę, dając tysiącom Polaków możliwość wyjazdu na Zachód.

Manifestacja w obronie Edwarda Gierka - fot. MC
Manifestacja w obronie Edwarda Gierka – fot. MC

Do sztandarowych projektów epoki Gierka należą Centralna Magistrala Kolejowa, Linia Hutniczo-Siarkowa, droga szybkiego ruchu Katowice-Warszawa (tzw. Gierkówka), Trasa Łazienkowska i Dworzec Centralny w Warszawie. Dekada rządów Gierka przyniosła również ożywienie w budownictwie mieszkaniowym oraz rozwój polskiej wsi.

Za szybki rozwój naszego państwa trzeba było jednak słono zapłacić. – Dobrobyt na kredyt nie mógł trwać wiecznie. Zagraniczni wierzyciele zaczęli domagać się zwrotu pożyczek – wyjaśniał dr Andrzej Zawistowski z IPN.

Manifestacja w obronie Edwarda Gierka - fot. MC
Manifestacja w obronie Edwarda Gierka – fot. MC

Okazało się, że aby sprostać zadłużeniu, rząd zmuszony został podnieść ceny. Spowodowało to strajki i demonstracje robotnicze (m.in. w Radomiu i Ursusie). Zostały one brutalnie stłumione przez służby mundurowe. Ostatecznie w sierpniu 1980 roku, po kolejnej fali strajków, Gierek ustąpił ze stanowiska.

W Sosnowcu i Zagłębiu Dąbrowskim Edward Gierek jest postacią szanowaną. Jak mówią jego zwolennicy, niewiele osób w tak pozytywny sposób zasłużyło się dla naszego regionu. Wystarczy tylko wspomnieć o powstałych tu w latach 1970-1980 zakładach pracy, układach komunikacyjnych czy osiedlach mieszkaniowych (tzw. „wielka płyta”), a także obiektach kulturalnych i edukacyjnych.

– Po rozmowach z mieszkańcami stwierdzam, że patrzą oni na Edwarda Gierka nie przez pryzmat ideologii systemu, który reprezentował, a właśnie z perspektywy wymiernych inwestycji infrastrukturalnych i społecznych. Inwestycji, które sprawiły, że mają gdzie mieszkać, gdzie pracować, leczyć się, uczyć się i sprawnie poruszać się po całej aglomeracji – uważa Tomasz Niedziela z SLD, który w obronie ronda Gierka w Sosnowcu napisał nawet list do prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego.

Edward Gierek zmarł 29 lipca 2001 roku. Został pochowany na cmentarzu w Sosnowcu-Zagórzu. W 2002 roku nadano mu pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Miasta Sosnowca.

Bibliografia: WikiZagłębie, Sosnowieckie ABC, IPN Katowice, Janusz Rolicki – „Edward Gierek: przerwana dekada”