Muzeum Miejskie „Sztygarka” to miejsce, które propaguje cenne wartości historyczno – kulturowe miasta Dąbrowy Górniczej oraz regionu Zagłębia Dąbrowskiego. I chociaż powstało w 1997 roku, jego początków należy szukać już w 1912 roku.

Siedziba Muzeum Miejskiego „Sztygarka” została wybudowana w latach 1839-1842 z inicjatywy zarządu Banku Polskiego w Warszawie i jest doskonałym przykładem czystego stylu neogotyckiego. Pierwotnie jednak budynek miał zupełnie inne zastosowanie. Projektantem obiektu był architekt pochodzenia włoskiego, Franciszek Maria Lancii.

Muzeum znajduje się na terenie byłej siedziby Zarządu Zachodniego Okręgu Górniczego. Od 1889 roku w budynku mieściła się Szkoła Górnicza i Hutnicza, która posiadała w swych zasobach m.in.: kolekcję mineralogiczną i geologiczną. Pierwsze eksponaty, na bazie których stworzono muzeum szkolne, zbierali uczniowie szkoły.

Podobnie jednak jak i szkoła, działało ono z przerwami spowodowanymi I i II wojną światową. Podczas II wojny światowej budynek, zajmowany wciąż przez zmieniające się wojska hitlerowskie, uległ całkowitej dewastacji, a znaczna część zbiorów geologicznych została rozkradziona i rozproszona.

Po wojnie, w styczniu 1986 r. utworzono Muzeum Geologiczne i Historii „Sztygarki” Zespołu Szkół Zawodowych Wspólnoty Węgla Kamiennego im. S. Staszica. Wówczas przez wiele lat muzeum było placówką muzealno-dydaktyczną. Szkoła ta skupiała wokół siebie wielu znakomitych ludzi, m.in. takich, których pasją było gromadzenie i uzupełnianie zbiorów z zakresu minerałów i geologii. Zbierane okazy, odpowiednio opisane i posegregowane, były przekazywane do zbiorów mineralogicznych i geologicznych, które stały się z czasem zalążkiem muzeum.

W swoich tradycjach nawiązywało do Muzeum Geologicznego im. Zygmunta Glogera – wybitnego badacza kultury – etnografa, które powołano do życia 6 sierpnia 1912 r. Wówczas wśród członków nowo powstałego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Zagłębiu, zrodziła się myśl, aby na terenie Dąbrowy utworzyć placówkę, której celem byłoby – zgodnie z ideą staszicowską – gromadzenie zbiorów geologicznych.

Inicjatorem utworzenia w dębowym mieście takiej właśnie instytucji był Piotr Przesmycki, jeden z najstarszych absolwentów Szkoły Górniczej i Hutniczej w Dąbrowie (ukończył ją w 1893 r.), świetny znawca geologii Zagłębia Dąbrowskiego i zasłużony pracownik kopalni Reden, oraz Adam Piwowar (absolwent Szkoły Górniczej i Hutniczej z roku 1896), prowadzący w tym czasie na terenie Zagłębia badania geologiczne.

Początkowo na muzeum wybrano jednak budynek Resursy, który ze względu na złe warunki nie przetrwał. W 1919 roku przeznaczono tzw. Pawilon II Szkoły Górniczej na pracownie i sale wykładowe oraz na Muzeum Mineralogiczno-Geologiczne. Ale i tym razem muzeum nie miało szczęścia i zostało zdewastowane podczas II wojny światowej. Zagłębiacy jednak mieli w sobie sporo uporu i ponownie odtworzyli ekspozycje.

W niedługim czasie Muzeum Geologiczne urosło do rzędu najpoważniejszych tego rodzaju obiektów w kraju. Było jedyną tego typu naukową placówką geologiczną w Zagłębiu. Obok licznych wycieczek z okolicznych szkół, przyjeżdżali do niego naukowcy, specjaliści w dziedzinie geologii i górnictwa oraz wielu innych gości.

Wszystkie te wydarzenia nie miałyby miejsca, gdyby nie wspomniani wcześniej pasjonaci. Adam Piwowar (pierwszy prezydent miasta) był jednym z tych, którym los muzealnictwa nie był obojętny. Nabywał minerały i skały do kolekcji, a ponadto zaopatrywał placówkę w pomoce naukowe, takie jak czasopisma i książki.

W powstałym muzeum prezentowano zabytki z okresów: dewonu, karbonu, permu, triasu, jury, kredy i czwartorzędu. Pochodziły one zarówno z okolic Dąbrowy Górniczej, jaki z całej Polski i świata. Obiekt przechodził liczne trudności, w zależności od zmieniających się władz i ich wizji funkcjonowania placówki.

Muzeum Miejskie Sztygarka historia - fot. Wikipedia

Ostatecznie, obchody 80-lecia uzyskania praw miejskich, przypadające na przełom sierpnia i września 1996 r., stały się impulsem do sfinalizowania dojrzewającej od kilku lat myśli o powołaniu Muzeum Miejskiego. 30 września 1996 roku otwarto Muzeum Miejskie „Sztygarka”, które udostępnia zwiedzającym ekspozycje dotyczące historii Zagłębia Dąbrowskiego, archeologii, przyrody, etnografii lokalnej i kultur pozaeuropejskich.

Bardzo ważny dla miasta i jego mieszkańców jest dział historii, który dzięki nieustającej uprzejmości darczyńców pozyskuje wciąż nowe eksponaty do swych zbiorów. Stara się ukazać zwiedzającym losy miasta, przede wszystkim poprzez organizowane ekspozycje, ale, podobnie jak pozostałe działy, prowadzi też lekcje i wykłady. Uczestnicząc w nich, można zapoznać się m.in. z dziejami szkolnictwa górniczego w Dąbrowie Górniczej, historią muzeum, przemysłem Zagłębia Dąbrowskiego w XIX i XX w., życiem społecznym i kulturalnym w naszym regionie.

Od 17 października 2002 roku w murach budynku Muzeum Miejskiego można oglądać niekonwencjonalną wystawę kultury ludów Oceanii i pierwszą w cyklu podróżniczych prezentacji poświęconych polskim odkrywcom. Muzeum Miejskie „Sztygarka” ma za zadanie ochronę dziedzictwa kulturowego Dąbrowy Górniczej.

W ramach popularyzacji zagadnień przyrodniczo-geologicznych organizowane są lekcje, wykłady i wycieczki terenowe. W trakcie tych zajęć możemy poznać m.in. surowce mineralne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i całej Polski. Możemy też nauczyć się rozpoznawać rodzaje skamieniałości.

Ponadto, w okolicy muzeum usytuowany jest kościół pw. św. Barbary oraz zabudowania Zespołu Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica, a także ciekawostka i ewenement na skalę Polski – Kopalnia Ćwiczebna Muzeum Miejskiego „Sztygarka”.

Kopalnia Ćwiczebna udostępniona jest do zwiedzania jako podziemna trasa turystyczna, która liczy 650 metrów wyrobisk zlokalizowanych na trzech poziomach. W wyrobiskach kopalni zaprezentowane są maszyny i urządzenia służące do urobku i transportu węgla, takie jak kombajn węglowy, przenośniki, wozy kopalniane. Zachowano w niej naturalne warunki i wygląd wyrobisk szkoleniowych.

Bibliografia: Muzeum Sztygarka, Wikipedia, Zeszyty Muzeum Miejskiego „Sztygarka”, Katarzyna Sobota „Muzea i kolekcje: Muzeum Miejskie „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej”