18 sierpnia 1916 roku Dąbrowa Górnicza otrzymała prawa miejskie. Jak przez te 100 ostatnich lat rozwijało się jedno z największych miast naszego regionu?

Pierwsza wzmianka na temat wsi Dąbrowa pochodzi z 1655 roku. Wieś ta wymieniona została w aktach metrykalnych parafii Świętej Trójcy w Będzinie. Powstała kilka lat wcześniej jako Koniecpolska Wola – najstarsza zachowana informacja pochodzi bowiem z roku 1652. Była to wówczas wieś królewska podlegająca staroście będzińskiemu.

Kolejna wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1726. Wtedy to odbył się najstarszy znany chrzest jej mieszkanki.

Dąbrowa, zanim stała się miastem, była dużym ośrodkiem przemysłowym – głównie wydobywczym. Węgiel kamienny został tu odkryty dość przypadkowo w połowie XVIII wieku przez grupę chłopców zajmujących się wypasem owiec.

Po III rozbiorze Polski Zagłębie Dąbrowskie na okres 12 lat zostało przyłączone do Prus. W 1796 roku z inicjatywy dyrektora Głównego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, Fryderyka Wilhelma von Redena, powstała wówczas w Dąbrowie jedna z najważniejszych kopalń w regionie. Została ona zresztą nazwana kopalnią Reden.

Od 1806 roku w pobliżu wspomnianej kopalni zaczęła powstawać kolonia robotnicza, a dzisiaj jest to jedna z liczących się dzielnic miasta.

Po włączeniu Dąbrowy do Królestwa Polskiego nastąpiła prawdziwa rewolucja przemysłowa. Na jej terytorium powstało wiele nowych zakładów górniczych, a także kilka innych przedsiębiorstw – m.in. huta cynku Konstanty i Huta Bankowa. Inicjatorem budowy huty, która bardzo szybko stała się wiodącym zakładem w regionie, był wicedyrektor Banku Polskiego Henryk Łubieński.

Huta Bankowa - fot. WikiZagłębie

Dzięki rozwijającym się firmom, Dąbrowa stała się atrakcyjnym miejscem do życia. Wszędzie zaczęto budować nowe domy i całe kolonie robotnicze.

Ranga tej miejscowości wzrosła w latach 30. XIX wieku, kiedy to usytuowano tu siedzibę Zarządu Zachodniego Okręgu Górniczego. W 1845 roku rozpoczęto budowę Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej przez Ząbkowice i Strzemieszyce, co również miało istotny wpływ na rozwój dębowego miasta.

Jak przekonują regionaliści, Dąbrowa na przełomie XIX i XX wieku była największym skupiskiem inteligencji technicznej w Zagłębiu, a jej kuźnią była Szkoła Górnicza Sztygarka. Była to niezwykle prestiżowa szkoła, która kształciła przyszłych sztygarów i majstrów hutniczych. Placówka została powołana 1 lutego 1889 roku przez cara Aleksandra Romanowa.

W czasie pierwszej wojny światowej, w 1916 roku, Dąbrowie przyznano prawa miejskie. Stało się to za sprawą wodza armii austriackiej, który swą decyzją chciał uzyskać przychylność Polaków. Dąbrowianie od razu powołali Radę Miejską, która zatwierdziła trójpolowy herb autorstwa Dariusza Dessauera z Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. – Wobec przemianowania Dąbrowy na miasto, takowa winna mieć swój herb. Proponuję przyjąć herb Królestwa Polskiego z symbolem górnictwa, czyli młotkiem – stwierdził na organizacyjnym posiedzeniu RM radny Moszczyński. Herb od początku zawiera zatem orła w koronie (symbol polskości), czarny młot (symbol górnictwa) oraz trzy zielone żołędzie (symbol miasta).

Pierwszym prezydentem miasta został w 1917 roku Adam Piwowar. Przed nim Dąbrową rządził burmistrz Edward Kosiński. W 1919 roku zmieniono nazwę miasta na Dąbrowa Górnicza.

Początkowo była ona dużo mniejszym miastem niż jest obecnie. Do końca lat 50. XX wieku obejmowała tylko obszar dzisiejszego centrum, Starą Dąbrowę, Reden, hutę Bankową. Dopiero w 1960 roku przyłączono do niej Gołonóg, a w latach 70. szereg okolicznych wsi.

Dąbrowa Górnicza – fot. WikiZagłębie

W okresie międzywojennym miasto przeżywało dynamiczny rozwój. W 1928 roku uruchomiono komunikację tramwajową. Pierwsza linia biegła z Sosnowca do centrum Dąbrowy Górniczej. Kilka lat później przedłużono ją do Redenu. Na przełomie lat 20. i 30. założono kanalizację wraz z oczyszczalnią ścieków. Równocześnie budowano i rozbudowywano istniejące już osiedla. Mieszkańcy mogli też kąpać się w basenie urządzonym w parku Zielona.

Podczas II wojny światowej Dąbrowa Górnicza została włączona do III Rzeszy, a miasto przemianowane zostało na Redenberg. Cały przemysł ciężki w tym czasie został przeznaczony na produkcję zbrojeniową.

Najbardziej dynamiczny rozwój Dąbrowy Górniczej przypada na lata 70. ubiegłego wieku. Wtedy to w 1971 roku podjęto decyzję o budowie na obrzeżach miasta największego w kraju i jednego z największych w Europie Kombinatu Metalurgicznego Huty Katowice. Inwestycję tę zrealizowano w ekspresowym tempie. Pierwsze prace rozpoczęto w 1972 roku, a w 1976 ruszyła już produkcja.

W latach 70. XX wieku Dąbrowa Górnicza zwiększyła także swój obszar terytorialny. Wszystko przez przyłączenie nowych wsi i miast – Strzemieszyc Wielkich i Małych, Łośnia, Łęki, Okradzionowa, Błędowa, Ząbkowic, Ujejsca i Trzebiesławic.

Po zmianie ustrojowej dębowe miasto zmieniło swoje oblicze. Przemysł górniczy i hutniczy zmalał, a władze miasta postawiły na turystykę, sport i rekreację. Stworzono m.in. imponujący kompleks wodny – Pogorię, a także wybudowano nowoczesną halę sportową.

Bibliografia: WikiZagłębie, mat. Muzeum Miejskiego „Sztygarka”