Rewolucja w samorządach! Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę, która wprowadza duże zmiany w wyborach do samorządu i ich funkcjonowaniu.

Prawo i Sprawiedliwość od dawna zapowiadała zmiany w kodeksie wyborczym. Z części propozycji rządzący się wycofali, ale i tak wprowadzone przez nich zmiany są bardzo istotne w funkcjonowaniu samorządów.

Najważniejsze zmiany to ograniczenie liczby kadencji prezydentów, burmistrzów i wójtów do dwóch przy jednoczesnym ich wydłużeniu do 5 lat. Co jeszcze się zmieni?

Dłuższa kadencja

Nie 4, jak dotychczas, a 5 lat – tyle będzie trwała kadencja organów samorządu terytorialnego.

Dwukadencyjność władz

Nowelizacja ustawy odbiera prawo wybieralności wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Będą oni wybierani na dwie pięcioletnie kadencje.

Budżet obywatelski formą konsultacji z mieszkańcami

Wysokość budżetu obywatelskiego wynosić będzie co najmniej 0,5% wydatków jednostki samorządowej, a o przeznaczeniu środków decydować będą corocznie mieszkańcy. W miastach na prawach powiatu utworzenie budżetu obywatelskiego będzie obowiązkowe.

Obowiązek transmisji sesji rad i sejmików

Obrady mają być transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk, a nagrania udostępniane na stronach internetowych jednostek samorządu terytorialnego.

Obowiązek rejestrowania i upubliczniania wykazów głosowań

Głosowania na sesjach rad oraz sejmików mają odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych. Jeśli będzie to niemożliwe z przyczyn technicznych, należy przeprowadzić głosowanie imiennie. Wykazy głosowań należy niezwłocznie upublicznić.

Powołanie nowej komisji organu stanowiącego

Chodzi o komisję skarg, wniosków i petycji, która rozpatrywać ma skargi na działania organów wykonawczych i samorządowych jednostek organizacyjnych.

Przewodniczący rady zwierzchnikiem

Przewodniczący organu stanowiącego będzie miał prawo wydawania poleceń służbowych pracownikom urzędu jednostki samorządowej, wykonującym zadania związane z funkcjonowaniem rady gminy. Tym samym będzie miał możliwość wykonywania wobec nich uprawnień zwierzchnika służbowego.

Uprawnienia kontrolne radnych

Nowelizacja przyznała radnym uprawnienia kontrolne, tak jak parlamentarzyści. Od teraz będą oni mieli prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz prawo wstępu do pomieszczeń instytucji samorządowych, w tym spółek handlowych z udziałem samorządowych osób prawnych.

Ustawowe umocowanie interpelacji i zapytań radnych

W sprawach dotyczących danego samorządu radni będą mogli kierować interpelacje i zapytania odpowiednio do wójta, starosty, marszałka województwa. Na odpowiedź na piśmie będzie 14 dni.

Ustawowe określenie minimalnej liczebności klubów radnych

Nowelizacja określa również liczebność klubów radnych. W małych radach liczba ta wynosić będzie co najmniej 3 radnych, a w dużych – 1/10 ogółu radnych.

Obowiązek wprowadzenia do porządku obrad projektu uchwały zgłoszonej przez przewodniczącego klubu radnych

Warunkiem jest, że projekt będzie musiał być złożony co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem sesji. W tym trybie będzie można zgłosić nie więcej niż jeden projekt uchwały na każdą sesję.

Coroczna debata o stanie samorządu

Organy wykonawcze zobowiązane zostały do przedstawiania radzie/sejmikowi do 31 maja każdego roku corocznego raportu o stanie danej jednostki samorządowej. Raport ten rozpatrywany będzie podczas sesji, na której podejmowana jest uchwała w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium organowi wykonawczemu.

Inicjatywa uchwałodawcza

Przyznanie mieszkańcom gminy, powiatu i samorządu województwa prawa inicjatywy uchwałodawczej (obecnie takie prawo fakultatywnie może być przewidziane w statucie danej jednostki samorządowej); grupa mieszkańców występująca z inicjatywą musi liczyć: w gminie do 5 000 mieszkańców – co najmniej 100 osób, w gminie do 20 000 mieszkańców – co najmniej 200, a w gminach większych – co najmniej 300 osób.

To nie koniec zmian

Zmiany nastąpią też w samej procedurze przygotowania wyborów i ich przeprowadzania. Obecnie to rada gminy dzieli miasto na stałe obwody głosowania. Po najbliższych wyborach będzie to przywilej komisarza wyborczego. Obwody będą mogły być większe niż dotychczas. Zamiast przedziału od 500 do 3000 mieszkańców, będzie 500-4000.

Z każdego lokalu wyborczego będzie obowiązek przeprowadzenia transmisji w internecie, a jeśli nie będzie technicznej możliwości, to nagrania czynności podejmowanych przez komisję. Takie nagrania udostępnione zostaną na stronie Państwowej Komisji Wyborczej.

Komisje w lokalach będą dwie. Jednak będzie odpowiedzialna za przeprowadzenie głosowania, a druga za ustalenie wyników głosowania w obwodzie.

Parlamentarzyści zmienili również ustawową definicję znaku „X”, stawianą na kartach do głosowania. Zgodnie z tą zmianą „X” oznacza co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki. Dotychczas – by oddanie głosu zostało uznane za ważne – konieczne były dwie linie.

Przepisy wejdą w życie 31 stycznia 2018 roku.