Teatr Zagłębia ma 120 lat. Rok 2017 będzie szczególny dla wszystkich tych, którzy interesują się teatrem. 6 lutego popularny Teatr Zagłębia w Sosnowcu obchodzić będzie swoje 120. urodziny. Sprawdziliśmy, jakie były jego początki.

Historia Teatru Zagłębia sięga 1897 roku. Obiekt wzniesiony został według projektu Karola Steczkowskiego i początkowo planowany był jako kompleks, w skład którego miał wchodzić Teatr Zimowy, Hotel Saski i Teatr Letni. W swej historii placówka ta zmieniała kilkukrotnie nazwy – od Teatru Polskiego w 1920 roku, przez Teatr Miejski (1927), aż po istniejący do dziś Teatr Zagłębia (1955). Wielokrotnie przebudowywano także samą bryłę. Imponujący był pierwszy gmach obiektu – miał widownię na 700 miejsc, loże, oświetlenie i zdobione malowidłami wnętrza.

Uroczyste otwarcie Teatru Zimowego, którego budowa trwała przy dużym udziale Gwarectwa Hrabia Renard, miało miejsce 6 lutego 1897 roku. Miejscowy zespół amatorów pod kierunkiem Kazimierza Lesiewicza zdecydował się wystawić „Zemstę” Aleksandra Fredry. Sztukę poprzedził napisany specjalnie na tę okazję „Prolog” autorstwa Andrzeja Niemojskiego. Został on oparty na motywach zagłębiowskiego folkloru górniczego oraz „sławił geniusz sztuki i jego sojusz ze światem pracy”. Przedstawienie to spodobało się sosnowieckiej publiczności, która nagrodziła aktorów gromkimi brawami.

Pierwszym dyrektorem teatru został Czesław Teofil Janowski, który do stolicy Zagłębia Dąbrowskiego sprowadził własny zespół aktorski, a sztuką, która otworzyła pierwszy w historii sezon sosnowieckiej sceny, była „Madame Sans-Gene” Sardu.

Teatr Zagłębia w Sosnowcu – fot. mat. teatru

15 lipca 1897 roku artystyczną działalność rozpoczął również zbudowany z drzewa Teatr Letni. Znajdował się on w pobliżu swojej macierzystej sceny. Na jego inaugurację wybrano operę Wojciecha Bogusławskiego i Jana Stefaniego pt. „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale”. W sezonie letnim przenoszone były niemal wszystkie przedstawienia z Teatru Zimowego. Były to zarówno utwory dramatyczne, jak i komediowe oraz opery i operetki. Teatr Letni dostępny był dla każdego mieszkańca. Przetrwał do I wojny światowej, podczas której został rozebrany i spalony. Nikt nigdy nie zdecydował się już go odbudować.

Jak zauważają regionaliści, sosnowiecki teatr przez lata borykał się z wieloma problemami, zwłaszcza finansowymi. Mimo tych niedogodności, zawsze odgrywał znaczącą rolę w szerzeniu i promowaniu kultury w mieście i całym Zagłębiu Dąbrowskim. Umożliwiał on lokalnej społeczności dotarcie do sztuki, obcowanie z nią, a także, jakże ważny w czasie zaborów, kontakt z ojczystym językiem. Dyrekcja zawsze dbała o to, aby mieszkańcy poznawali polskich pisarzy i ich dzieła, przedstawiając je na deskach swojego teatru.

Placówka ta cieszyła się także dużym powodzeniem ze strony samych aktorów, którzy chętnie przyjeżdżali do Sosnowca i prezentowali swoje umiejętności sceniczne. Wymienić tu można chociażby znakomitego Józefa Kotarbińskiego czy Czesława Janowskiego i Felicjana Felińskiego.

Teatr Zagłębia w Sosnowcu – fot. mat. teatru

Na początku XX wieku teatr przeżywał trudny okres. Widzowie coraz rzadziej przychodzili na spektakle, co odbijało się na sytuacji całego środowiska teatralnego. Prawdziwą próbą była II wojna światowa. Brakowało wówczas dekoracji, kostiumów oraz pieniędzy na gaże dla zespołu.

Po wojnie mieszkańcy Zagłębia powoli wracali do sosnowieckiego teatru. Pierwsza powojenna premiera odbyła się 18 lutego 1945 roku. Wystawiono wówczas „Walc w ogonku”. Był to zestaw piosenek, skeczy i monologów. Ludzie z każdym kolejnym tygodniem i nowym przedstawieniem coraz częściej zaglądali do sosnowieckiej instytucji. Nie przeszkadzała im nawet bardzo skromna, wręcz uboga, scenografia. Teatr dość szybko odbudował się kulturowo – zaczęto wychodzić naprzeciw oczekiwaniom widzów i stawiano na coraz ambitniejszy repertuar, którego mieszkańcy potrzebowali i na który chętnie przychodzili.

Następnie, przez sytuację polityczną, sosnowiecki teatr, podobnie jak inne instytucje w całym regionie, został gwałtownie wytłumiony pod względem kulturalnym i społecznym. Był to niezwykle trudny czas dla miłośników sceny. Pamiętną datą jest 31 sierpnia 1948, kiedy to zlikwidowano Teatr Miejski w Sosnowcu i dopiero po siedmiu latach, po ogromnej presji wywieranej przez lokalną społeczność, ponownie otwarto. Od 1 lipca 1955 roku funkcjonował pod nową nazwą – Teatr Zagłębia (początkowo Państwowy Teatr Zagłębia).

Początki Teatru Zagłębia nie należały do łatwych. Jego markę i pozycję próbowali podnieść kolejni dyrektorzy, którzy sięgali po najważniejsze utwory i starali się utrzymać wysoki poziom artystyczny.

Teatr Zagłębia w Sosnowcu – fot. mat. teatruTeatr Zagłębia w Sosnowcu – fot. mat. teatru

W latach 70. i 80. XX wieku w teatrze doszło do kolejnych zmian. Dyrekcja postanowiła wówczas oprzeć repertuar o dobrą literaturę, zarówno dla dorosłych, jak i dla młodych widzów. Zmiany te okazały się strzałem w dziesiątkę – teatr zyskał dobrą opinię oraz uznanie publiczności i krytyków, co poprawiło nieco kondycję finansową sosnowieckiej instytucji.

W kolejnych sezonach wystawiano m.in. „Operę za trzy grodze”, „Romeo i Julię”, „Świętoszka”, „Zemstę” oraz „Balladynę” i „Klątwę”. Teatr Zagłębia jako jeden z nielicznych zaproponował także cykl przedstawień Witolda Gombrowicza.

Nie zapomniano również o najmłodszych. Dla nich grano m.in. „Jasia i Małgosię”, „Przygody Tomka Sawyera”, „Calineczkę”, „Małego Księcia”, „Kopciuszka”, „Tajemniczy ogród” czy też „Anię z Zielonego Wzgórza”.

Od tamtej pory cieszy się dużym uznaniem, a przedstawienia otrzymują pozytywne recenzje i noty. Teatr Zagłębia nie boi się podejmować trudnych i współczesnych tematów, a wiele jego sztuk nagradzanych jest na najważniejszych festiwalach i konkursach w Polsce.

Teatr Zagłębia w Sosnowcu – fot. mat. teatruTeatr Zagłębia w Sosnowcu – fot. mat. teatru

W tym roku sosnowiecki teatr świętuje 120-lecie. Z tej okazji przygotowano wiele atrakcji. 11 lutego mieszkańcy Zagłębia wrócą do korzeni, bowiem grana będzie „Zemsta” Aleksandra Fredry. Sztukę wyreżyseruje Adam Nalepa.

– Będzie to jubileuszowy spektakl z okazji 120. urodzin naszego teatru. Przypomnijmy, że dokładnie 6 lutego 1897 roku to właśnie „Zemsta” była pierwszą premierą – podkreśla Ewa Koralewska, rzeczniczka prasowa Teatru Zagłębia w Sosnowcu.

Bibliografia: WikiZagłębie, materiały archiwalne Teatru Zagłębia, „100 lat Teatru Zagłębia w Sosnowcu”, Sosnowieckie ABC.