23 grudnia 2017 roku minie 60 lat od powstania jednego z największych będzińskich osiedli – Syberki, która była jednym z pierwszych tego typu projektów w całym Zagłębiu Dąbrowskim. To właśnie tu wysokie wieżowce miały dominować nad starym miastem i spójnie łączyć się z niską zabudową.

Dokładnie 23 grudnia 1957 roku prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej podjęło uchwałę w sprawie zatwierdzenia założeń inwestycji budowy dzielnicy miasta Będzin – Syberki. Jedno z największych w Będzinie osiedli mieszkaniowych zostało wybudowane na wzniesieniu Syberka – jednym ze Wzgórz Małobądzkich (do 300 m n.p.m.) na terenie dzielnicy Małobądz, pomiędzy ulicami: Czeladzką, Małobądzką, Piłsudskiego i dzisiejszą trasą DK-86 Katowice-Warszawa (granica z miastem Czeladź).

Budowa tego zróżnicowanego architektonicznie osiedla rozpoczęła się w styczniu 1959 roku. Pomimo, że miała potrwać osiem lat, prace trwały aż do 1985 roku. Jednak, aż do początków lat 90. XX w. nosiło oficjalnie imię PPR (Polskiej Partii Robotniczej), które przez mieszkańców nie było na co dzień używane.

Pierwsze plany zlokalizowania osiedla mieszkaniowego na wzgórzu Syberka powstały w latach 50. XX w. W „Elaboracie lokalizacyjnym osiedla Będzin-Syberka” z 13 listopada 1957 roku można przeczytać, że osiedle miało stanowić największą i nowoczesną dzielnicę mieszkaniową. Te ambitne plany wynikały z potrzeby utworzenia nowych mieszkań, w których mogliby zamieszkać przybywający do Zagłębia Dąbrowskiego, do pracy w kopalniach, pracownicy z całej Polski.

Syberka, Będzin - fot. Muzeum Załębia
Syberka, Będzin – fot. Muzeum Załębia

Początkowo pod jego realizację przeznaczono 63 ha, a później 83 ha. Jednym z pierwszych autorów projektów architektonicznych i głównej koncepcji był zespół Kazimierza Wejcherta (Miastoprojekt Katowice). Jednym z głównych projektantów był Zbigniew Fuiński. Miejsce wybrane zostało z powodu dobrej lokalizacji, niezagospodarowania oraz odrzucenia możliwych szkód górniczych.

Górzysty teren osiedla o bogatej rzeźbie terenu postanowiono wyeksponować wysokimi blokami. Pierwsze jednak najniżej budowane domy były jednopiętrowymi „bliźniakami” (w tym jednorodzinne), potem powstawały bloki czterokondygnacyjne, a na Dolnej Syberce pięciokondygnacyjne. Najwyżej wybudowano 11-kondygnacyjne czteroczłonowe „mrówkowce” (8 budynków, ul. Skalskiego), 2 bloki 11-12 kondygnacyjne oraz 9 bloków 13-kondygnacyjnych (ul. 9 Maja, na najwyżej położonym terenie). Łącznie wybudowano ponad 13 tysięcy mieszkań w 82 wielorodzinnych blokach mieszkalnych. Osiedle zaplanowano początkowo na 20 tysięcy mieszkańców, a w końcu na 24 tysiące.

Zaplanowano również budowę czterech szkół podstawowych (powstały 3) i dwóch średnich (zawodowej i ogólnokształcącej, które nie powstały), kilku przedszkoli, kina na 600 osób (plac pod budowę przeznaczono na kościół i plebanię), pawilonu teatralno-widowiskowego, dwóch bibliotek, dwóch restauracji, baru mlecznego, kawiarni z dancingiem, dwóch przychodni lekarskich i trzech aptek, dwóch centrów handlowych oraz stacji benzynowej. Niestety, niektóre obiekty, zwłaszcza ze sfery kultury i gastronomii, nigdy nie powstały.

Syberka, Będzin - fot. MŁ
Syberka, Będzin – fot. MŁ

Pochodzenie nazwy

Pochodzenie nazwy nie jest znane. Według legendy na wzgórzu istniał niegdyś punkt zborny dla osób zsyłanych na Sybir (Syberię), do których to tradycji nawiązała parafia, tworząc jedyne w Polsce Sanktuarium Golgoty Wschodu. Z całą pewnością na Syberce znajdowała się rosyjska komora celna. Również w XIX w. działała tu niewielka kopalnia węgla, w wyrobiskach której w okresie międzywojennym urządzono strzelnicę 23. pułku artylerii lekkiej z Będzina (pozostałości do dziś).

Syberka 60 lat później

Obecnie jest jedną z najludniejszych dzielnic miasta, najliczniej zamieszkałą. W sąsiedztwie osiedla, po drugiej stronie trasy DK-86 (w granicach miasta Czeladź) znajduje się centrum handlowe M1, połączone z osiedlem kładką dla pieszych nad drogą szybkiego ruchu.
W lipcu 2008 roku przy ulicy Piłsudskiego oddano do użytku duży pawilon meblowy „Black Red White”.

Natomiast, w sierpniu 2008 roku na odcinku 1300 m podjęto budowę ekranów dźwiękochłonnych (wysokość 5-6 m) od ul. Piłsudskiego do Czeladzkiej, izolujących osiedle od ruchliwej drogi ekspresowej DK-86. Inwestycja związana jest ze znacznym przekraczaniem ponad normę poziomu hałasu od strony drogi ekspresowej, na co bezpośrednio narażonych jest wielu mieszkańców.

Syberka, Będzin - fot.Muzeum Zagłębia
Syberka, Będzin – fot. Muzeum Załębia

Dla wielu z nich osiedle stało się małym miasteczkiem z własnymi sklepami, przychodniami, szkołami czy miejscami rodzinnej rozrywki. A także, co istotne, z własnym kościołem, którego nie zaplanowano w trakcie budowy osiedla, a który utworzono w 1981 roku.
Również rok 2017 był ważny dla tej dzielnicy i przyniósł jej istotne zmiany. W wyniku ustawy dekomunizacyjnej nazwy zmieniło aż 13 ulic.

Bibliografia: Wikipedia, Aktualności Będzińskie